دانه چیا نوعی دانه خوراکی و روغنی به‌دست آمده از یک گیاه گلدار و وابسته به خانواده نعناع است که به‌دلیل محتوای بالای اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن از قبیل دیابت، اختلالات قلبی-عروقی، بیماری‌های التهابی و بیماری‌های سیستم عصبی کمک کند. از روغن و آرد این دانه مغذی بدون گلوتن، به‌عنوان یک جایگزین در دستور تهیه بسیاری از غذاهای دنیا استفاده می‌شود. دانه‌های چیا به لحاظ ارزش تغذیه‌ای حاوی مقادیر بالایی از کربوهیدرات، چربی، فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ و پروتئین هستند. چیا در زبان اقوام مایایی به معنای قدرت بوده است و این موضوع حکایت از اثرات مقوی آن بر روی بدن، به‌ویژه هنگام ورزش یا پیاده‌روی‌های طولانی دارد.

ارزش غذایی دانه چیا

این دانه مقوی، در هر 100 گرم حاوی 486 کالری، انرژی و موادمغذی زیر است:

• آب: 6 درصد

• پروتئین: 16.5 گرم

• کربوهیدرات: 42.1 گرم

• شکر: 0 گرم

• فیبر: 34.4 گرم

• چربی: 30.7 گرم

• اشباع: 3.33 گرم

• تک غیراشباع: 2.31 گرم

• اشباع نشده: 23.67 گرم

• امگا 3: 17.83 گرم

• امگا 6: 5.84 گرم

• ترانس: 0.14 گرم

اثر دانه چیا بر استخوان‌ها

دانه چیا دارای چندین ماده مغذی مثل منیزیم و فسفر است که برای سلامت استخوان‌ها حیاتی هستند. همچنین یک اونس (۲۸٫۳ گرم) از دانه چیا حاوی ۱۸ درصد کلسیم توصیه شده روزانه شماست که برای سلامت استخوان، ماهیچه و عملکرد اعصاب حیاتی است. جالب است بدانید که در یک وزن ثابت، دانه‌های چیا نسبت به محصولات لبنی کلسیم بیشتری دارند.

خواص و فواید دانه چیا

خواص و فواید این دانه روغنی به‌ویژه برای سلامت، بسیار گسترده و وسیع بوده و در بین پزشکان طب سنتی نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. از جمله این خواص می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

افزایش سطح امگا 3 در خون

دانه‌های چیا سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 ALA بوده و در دسته اسیدهای چرب مفید برای بدن قرار می‌گیرند. ALA برای این‌که در بدن بتواند مورداستفاده قرار گیرد، باید به اشکال فعالی مانند EPA تبدیل شود. مطالعات نشان می‌دهند که دانه چیا می‌تواند سطح ALA خون را تا 138٪ و EPA را تا 39٪ افزایش دهد که ارقام بسیار شگفت‌انگیزی است.

بهبود کنترل قند خون

دانه چیا از قدرت شکستن سد انسولینی بدن برخوردار است، یعنی می‌تواند مقاومت بدن به انسولین را کاهش داده و سطح قند خون را کنترل کند. برخی بیماری‌های مزمن مانند سندرم متابولیک، دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی در اثر مقاومت بدن به انسولین ایجاد می‌شوند. یکی از راه‌های خوب استفاده از چیا برای بیماران، استفاده از این دانه روی نان است.

کاهش فشار خون

این دانه مغذی، یکی از عوامل کاهنده فشار خون بوده و برای افرادی که مبتلا به عارضه فشار خون بالا هستند، مفید است.

افزایش مصرف فیبر

مصرف فیبر کافی به بهبود بیماری‌های روده و کاهش وزن کمک زیادی می‌کند. مصرف روزانه 28 گرم دانه چیا می‌تواند مقدار زیادی از فیبر موردنیاز بدن زنان و مردان را تامین کرده و به‌دلیل نامحلول بودن در آب باعث احساس سیری در معده شود.

حمایت از سلامت روده

همان‌طور که گفته شد، فیبرها می‌توانند به سلامت روده و تحرکات آن کمک کنند. فیبر چیا ترکیبی از فیبرهای محلول و نامحلول است که می‌تواند در رشد میکروبیوم خوب روده و راحتی دستگاه گوارش نقش داشته باشد.

منبع کلسیم

یکی از خواص منحصربه‌فرد این دانه، وفور کلسیم در بافت آن است که به سلامت استخوان و دندان کمک زیادی می‌کند.

کاهش استرس

ریزمغذی‌هایی مانند تریپتوفان و منیزیم در این دانه روغنی می‌توانند با کاهش سطح استرس روزانه به بهبود خواب کمک کنند.

اثرات دانه چیا بر روی پوست و مو

دانه چیا روی پوست و مو نیز تاثیرات مفید زیادی دارد که در ادامه درمورد آن‌ها صحبت خواهیم نمود.

مبارزه با آسیب رادیکال‌های آزاد

ازجمله ترکیبات اصلی این دانه، ترکیبات فنلی و آنتی اکسیدانی هستند که می‌توانند به مبارزه با آسیب رادیکال‌های آزاد ناشی از اشعه ماوراء بنفش و پیشگیری از علائم پیری مانند چین‌وچروک پوست کمک کنند.

تسکین التهاب

دانه‌های چیا به کمک خواص خنک کننده خود به کاهش مشکلات پوست ازجمله تسکین التهابات پوستی کمک می‌کنند.

ایجاد سد پوستی

اسیدهای چرب امگا 3 موجود در این دانه‌ها با تشکیل یک سد محافظ روی پوست، از آن دربرابر نفوذ باکتری‌ها، بروز آکنه و آسیب اشعه ماوراء بنفش جلوگیری می‌کنند. از چیا برای تهیه ماسک‌های پوستی نیز استفاده می‌شود.

آبرسانی به پوست

فیبر نامحلول این دانه ارزشمند می‌تواند مقادیر زیادی آب را در خود نگه داشته و عمل آبرسانی پوست را انجام دهد.

کمک به درخشندگی پوست

وجود ریزمغذی‌های مختلف ازجمله ویتامین A، ویتامین C، آهن و پتاسیم در دانه چیا، باعث درخشندگی و زیبایی ظاهر پوست می‌شوند. علاوه‌براین، دانه‌های چیا به سلامت و درخشندگی مو نیز کمک نموده و خواص زیر را برای رشد و زیبایی موها دارند:

تقویت مو

پروتئین (ال لیزین) و فسفر موجود در دانه‌های چیا به تقویت فیبر تارهای مو کمک نموده و از شکستگی و ریزش موها جلوگیری می‌کند.

رشد و درخشندگی مو از فواید دانه چیا

اسید آمینه‌های موجود در دانه چیا مانع از ریزش مو شده و به رشد طولی و سلامت مو کمک می‌کنند.

این دانه وقتی آب را به خود جذب کرده و حالت ژله‌مانند پیدا می‌کند، برای افزودن به ماسک مو و تبدیل شدن به یک نرم کننده عالی، کاملا آماده است.

روی موجود در دانه چیا نقش عمده‌ای در سلامت و قدرت مو دارد و می‌تواند از موها دربرابر آسیب‌های محیطی مانند آسیب ناشی از اشعه ماوراء بنفش کمک نموده و در رشد و افزایش تارهای مو نیز نقش داشته باشد.

ماده معدنی مهم دیگری که در خواص دانه چیا وجود دارد، مس است که در بهبود گردش خون در پوست سر و کمک به ضخیم‌تر شدن موها نقش مهمی دارد.

اثرات کاهش وزن دانه چیا

دانه‌های چیا وقتی در آب ریخته شوند، بافت ژله‌مانندی را در اطراف خود تشکیل داده و منبسط می‌شوند. دانه‌های منبسط شده در داخل معده حجم زیادی اشغال کرده و باعث ایجاد احساس سیری کاذب می‌شوند. به این‌ترتیب، فرد کمتر دچار میل و هوس غذایی شده و وزن کم می‌کند. البته اثرات کاهش وزن این دانه روغنی، زمانی خود را نشان می‌دهد که در کنار یک رژیم غذایی استاندارد و ورزش روزانه استفاده شده باشد. علاوه‌براین، باید توجه داشت که قبل از مصرف دانه‌های چیا برای لاغری باید با متخصص تغذیه مشورت شود.

عوارض مصرف دانه چیا

اغلب افراد دانه چیا را به دلیل فواید بی‌شمار آن می‌شناسند اما زیاده‎‌روی در مصرف این دانه نیز می‌تواند خطرات و عوارض مختلفی به همراه داشته باشد:

فشار خون پایین و خونریزی

اسیدهای چرب امگا 3 موجود در این دانه مغذی، اگرچه در بهبود بیماری‌های قلبی یا برخی سرطان‌ها مفیدند اما وقتی به میزان زیادی وارد خون شوند، می‌توانند خون را رقیق کنند و فشار خون را پایین بیاورند که برای مبتلایان به رقیقی خون یا فشار خون پایین آسیب‌رسان است.

تاثیر بر قند خون

یکی از خواص فیبرها ازجمله فیبر موجود در چیا این است که می‌توانند سرعت هضم و جذب غذا را کاهش داده و روند افزایش و کاهش قند خون را کُند کنند. این موضوع برای افرادی که داروهای کنترل قند خون مصرف می‌کنند، می‌تواند ایجاد مشکل کند.

ایجاد آلرژی

تقریبا اکثر افرادی که به کنجد، نعناع یا خردل حساسیت دارند، ممکن است به دانه چیا نیز حساس باشند و درصورت مصرف آن، علائمی مانند استفراغ، اسهال، خارش لب یا زبان یا آنافیلاکسی را از خود نشان دهند.

اثرات بالقوه در افراد باردار

اگرچه این دانه‌ها عموما برای زنان باردار مخاطره‌آمیز نیستند، اما به علت فیبر بالا ممکن است باعث ایجاد نفخ یا اسهال در دوران بارداری شوند.

مشکلات گوارشی

فیبر بالای دانه چیا به بهبود حرکات روده و سیستم گوارشی کمک می‌کند، اما درصورت مصرف غلط یا زیاده‌روی در مصرف ممکن است باعث بروز اسهال، نفخ، درد شکم، یبوست یا گاز در معده شود. درصورت بروز هریک از این علائم بهتر است به یک متخصص تغذیه مراجعه کرده و سپس آهسته آهسته مصرف چیا را شروع کنید.

اثر دانه چیا بر سیستم گوارشی

دانه‌های چیا می‌توانند باعث تشدید بیماری‌های التهابی روده از قبیل بیماری کرون شده و با تحریک بیش از حد روده، باعث یبوست، اسهال و نفخ شوند.

تفاوت دانه چیا با تخم شربتی و بذر ریحان

اگرچه بسیاری از افراد به علت شباهت ظاهری دانه چیا با تخم شربتی و بذر ریحان و توانایی جذب آب این سه بذر، ممکن است آن‌ها را باهم اشتباه بگیرند، اما اگر کمی بیشتر دقت کنیم، متوجه می‌شویم که این دانه‌ها به لحاظ ظاهری و خواص با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. به‌عنوان مثال، تخم شربتی ریزتر و براق‌تر از دانه‌های چیا و بذر ریحان درشت‌تر و مات‌تر از آن‌هاست. و مهم‌تر از همه این‌که ارزش غذایی این سه دانه نیز باهم متفاوت بوده و برگ برنده اسیدهای چرب در دست دانه چیاست، درحالی‌که تخم شربتی و بذر ریحان اصولا حاوی امگا 3 نیستند. برای اطلاعات بیشتر در مورد دانه چیا و لاغری به سایت دکتر کرمانی مراجعه کنید.